استان مازندان , بازی های محلی , موسیقی محلی , ضرب المثل ها , موزه ها , غذاهای محلی
بازیهاى محلی استان مازندران
عبارتند از:آل چميليک، آىترک، گونترک (ماه ميخوام - آفتاب ميخوام)، اته بزهکا، ادنگ قلوک، ارکون ورکون، ارنگ و مرنگ، استا مىخوام بيايم از باغت گل بچينم، اغوزچالي، السلامعليک خال خالکه، اودنگهتير، بلنىکا، بورد-بورد (رفت، رفت)، پاچوبازي ، پکپکي، پلنگ پرشي، پنجه، پيشهکا، تب وچه له، تبکا (توپبازي)، ترنابازي، توپا قاچ، تلاجنگي، جوزکا، جهنمکا، چرخککا، چش بهچش، چک بهچک، چليککا ، چلى مالکا، چوخر سواري، چهارراه ، خرجين هاله ، خرسواري ، دچرخهکا، دسه بزهکا، دغلبازي، دنقولکا ، ديواري ، ذکر خنجر ، رسنکا، رسنکيوک، زوزو، سر بپرىکا، سرسنگ بهسنگ، سنگچران، سنگ کشتي، سيتکا، شاهوزيرکا، شير و پلنگ، شيطانبازي، علىخان جرجور، قابکا، کشتى باشال، کشتى کمري، کلاحسابه، کلکتراش، کمربندبازي، کيوبه، گيروش (ترکمني)، گزکا، گودلهزني، لاپهکا، ليسبرليس، مردخدا ، مرغنه جنگي ، نعش، وجهکا، هفت سنگ، يک چک دو چک ، يک دبه - دو دبه و ...
◊ آي ترک ، گون ترک ( ماه ميخوام، آفتاب ميخوام ) (ترکمن صحرا )
◊ اره او ، بله او ، نادني بوشه (آمل)
◊ پاچوبازي (گرگان)
◊ چليککا (نقاط قشلاقي مازندران )
◊ دنقولکا (آمل)
◊ يک چک دو چک (کلاردشت)
safarpedia.ir/3634
موسیقی محلی استان مازندران
موسیقی منطقی استان مازندران را می‌توان به چند بخش جداگانه تقسیم کرد.
۱- موسیقی مناطق مرکزی مازندران از ساری تا نوشهر
۲- موسیقی علی‌آباد کتول
۳- موسیقی گداری
۴- موسیقی خاور مازندران
۵- موسیقی باختر مازندران
موسیقیدانان استان مازندران
استاد حبیب الله بدیعی
://www.tak-tahghigh.com/
موسيقي مازندران،
موسيقي مازندران هنوز در كليه مناطق تبري زبان كشور معمول است. از همين رو گسترة جغرافيايي اين موسيقي علاوه بر استان مازندران، برخي از نواحي را كه امروزه از نظر تقسيمات كشوري در محدوده تهران، سمنان و دامغان قرار دارد دربر مي‌گيرد.
برهمين اساس مردم ساكن در بخشهاي عمده‌اي از كوهستان‌هاي البرز همچون قصران قديم شامل (لواسانات، اوشان و فشم) رودهن وبومهن دماوند و فيروزكوه، سوادكوه لاريجان و دو سمت رودخانة هراز، كوهستان‌هاي سه‌هزار و دوهزار، كجور، چلاو و بندپي، دودانگه، چهاردانگه تا هزارجريب شرقي، رادكان، شاه‌كوه، شاهوار در نواحي جنوبي گرگان و علي‌آباد كتول از اين موسيقي استفاده مي‌كنند.
از سوي ديگر اين موسيقي در مناطق وسيعي از جلگه‌هاي شمالي البرز و سواحل جنوبي درياي مازندران يعني از دشت‌هاي غيرتركمن‌نشين كتول و بلوك آستارآباد قديم در شرق تا دوسوي نشتارود در غرب استان مازندران عموميت دارد. پهنه ياد شده كه خود يكي از متراكم‌ترين مناطق قومي كشور به شمار مي‌آيد به لحاظ فرهنگ موسيقي نيز داراي تنوع و گونه‌گوني چشمگيري است.
پژوهش‌هاي جدّي در موسيقي نواحي مختلف تبري زبان علت و چرايي اين تفاوت‌ها را آشكار مي‌كند. نفوذ فرهنگ موسيقيايي برخي از اقوام خارجي همچون گدارها و مهاجرت و اسكان گروه‌هايي از تيره‌ها و طوايف داخلي چون « درزي‌ها» از موجبات تحوّل و تنوع در موسيقي منطقه بوده است.
علاوه بر اين رواج موسيقي مذهبي در اشكال ساده و ابتايي خود از زمــان « ديلميان» تا گسترش انواع چاووشي‌ها، سحرخواني‌ها، نوحه‌ها و مراثي به ويژه شكل‌گيري انواع نمايش‌هاي پيچيدة مذهبي و شبيه‌خواني‌ها كه در منطقه همواره با آواها و نغمات ديگر مناطق ايران و موسيقي رديفي همراه بوده است، از موجبات اين تغيير شمرده مي‌شود. اين همه علل اساسي چندگونگي موسيقي مازندران قلمداد مي‌شود ضمن اينكه نبايد عامل موثر موسيقي مناطق همجوار اين استان را در تغييرات فوق ناديده انگاشت.
طبيعي است فرهنگ موسيقي نواحي هم مرز استان همچون موسيقي خراساني و گيلي، به لحاظ احساسات مشترك ملّي و قومي، نزديكي‌هاي مضموني و مايگي مشترك تاثيرات عميق و آشكاري بر موسيقي مازندران به جاي نهاده‌اند.
ضمن اينكه موسيقي تركمني با وجود تفاوت فاحش ساختاري به دليل قرن‌ها استمرار، مجالست و هم نشيني‌هاي بخشي‌هاي تركمن با خنياگران بومي تحولات شگرفي را در موسقي برخي از مناطق تبري زان همجوار خود ايجاد نموده است.
مازندران، استان ساحلي شمال ايران از شرق با گرگان، از جنوب با سمنان و تهران، از مغرب با گيلان و از شمال با درياي خزر همجوار است. اين وضعيت خاص جغرافيايي باعث شده است فرهنگ موسيقي مازندران در ناحيه شرقي با خراسان و ترکمن صحرا آميخته شود و در غرب، کمابيش خصايص موسيقي گيلاني را داشته باشد.
در مازندران هم مانند اکثر نقاط ايران، موسيقي با زندگي مردم همراه و عجين است. در شاليزارها، جنگل ها، دريا، در آداب شادي و عزا و در همراهي با مراسم مذهبي، موسيقي مازندران نقش چشمگيري دارد. براساس روش پيشين و با توجه به واقعيت هاي موجود، موسيقي مازندران را به دو گروه عمده تقسيم مي کنيم: موسيقي بامتر آزاد، موسيقي بامتر معين.
مقام خواني از شرق تا غرب
موسيقي مازندران بامتر آزاد شامل آهنگهايي است که در قالب مقامها و با حالت آوازي اجرا مي شوند. مقام خواني از شرق تا غرب مازندران رايج است و مقامها در شکلها و نامهاي گوناگون متجلي مي شوند. متداول ترين مقامهاي موسيقي بومي مازندران عبارتند از:
اميري Amiri: معروف ترين مقام بين مردم مازندران است. اين آواز زيبا و دل انگيز به تنهايي مي تواند بيان کننده خصايص و ارزشهاي موسيقي مازندران باشد. آواز اميري بيشتر در جنوب مازندران متداول است و شعرهاي زيبا و تصويرگر امير پازواري، شاعر بلند پايه مازندراني، زينت بخش آواز اميري است. مقام اميري در دو نوع اميري بلند و اميري کوتاه اجرا مي شود و به همت شادروان استاد ابوالحسن صبا، مقام اميري مازندران ثبت شده و در کنار ساير گوشه هاي آواز دشتي در رديف استاد صبا قرار گرفته است.
کتولي Katouli: از مقامهاي معروف مازندران است که بيشتر در قسمتهاي شمال مازندران متداول است. آوازهاي کتولي در نوع خود زيبايي ويژه اي دارد. مقام کتولي، حاوي مضامين بلند اخلاقي، قومي، اعتقادي و گاه توصيفي است. کتولي در سه نوع مختلف کتولي کوتاه (کل حال)، کتولي متوسط (ميون کتولي) و کتولي بلند (بلند کتولي) اجرا مي شود. علاوه بر اميري و کتولي، مقامهاي ولک سري، توري (طبري) و طالبک (طالبا) را مي توان نام برد.
چاووش خواني نيز از مقامهاي معمول مازندران است که در استقبال يا بدرقه زايران مشهد، کربلا، نجف يا مکه خوانده مي شود. چاووش خوان، پيک خبردهنده است که مردم را در حال و هواي اعتقادي و توجه به مقدسات قرار مي دهد. مضمون عمومي در موسيقي مازندران، مسائل حماسي و اعتقادي و پرداختن به بيان ارزشهاست. با اين که موسيقي مقامي نواحي مختلف مازندران شباهت کلي و عام به هم دارند، اما در هر منطقه، بنا به شرايط اقليمي و خصايص فرهنگي و نوع ارتباطات اجتماعي، رنگ و حالت مشخص تري مي يابد.
مثل سادگي
در مازندران موسيقي هايي با متر معين به بيان ترانه هايي اختصاص دارد که عموما داراي مضامين توصيفي و عاشقانه هستند. ترانه هاي مازندراني با ملودي هايي ساده و روان و اشعاري لطيف و بي پيرايه، سخنان دلنشيني را بيان مي کنند که جذابيت خاص يافته و در يادها باقي مي مانند. ترانه هاي اصيل مازندراني با عناوين و نامهاي خاص ، بيانگر قدمت و سابقه طولاني حوادث و مسائلي است که ريشه در زندگي مردم اين سامان داشته و به زمان حال رسيده اند.
نوروزخواني: از موسيقي هاي متداول در مازندران و با متر معين است. نوروزخوانان اشخاصي هستند که پيش از آمدن بهار، رسيدن نوروز و سال نو را با شعر و آهنگ به مردم بشارت مي دهند. نوروزخوانان، بديهه سراياني هستند که از مدتها پيش از بهار به پيشواز بهار مي روند و بدون همراهي ساز و صرفا به کمک آواز، نسيم بهاري را با دل و جان مردم آشنا مي کنند. مردم هم به همراهي نوروزخوانان به آوازخواني مي پردازند و به اين ترتيب استقبال از بهار عمومي مي شود.
تعزيه: ريشه هاي محکم اعتقادي و علاقه به آل علي (ع) موجب شده است تعزيه در اين سامان رشد يابد و آهنگهاي تعزيه در بخشهاي ريتميک رشد چشمگيري بيابد. در عين حال، شيوه هاي آوازخواني در تعزيه باعث شده است مقامهاي موسيقي مازندران تحول يابد و در شکلهاي متنوع عرضه شود و از اين راه ، فرمهاي تازه در شکلهاي موسيقي مازندران پديد آيد.
سازهاي مازندران
متداول ترين سازهاي مازندران عبارتند از:
ل له وا (ني) laleva: که از سازهاي شناخته شده در مازندران است. لله وا يا ني درواقع، ساز چوپاني مازندران به حساب مي آيد و در ميان دامداران و ساکنان کوهستان هاي مازندران معمول است.
دوتار: رنگ و حالت بياني دوتار مازندران از خصايص عمومي موسيقي اين سامان تبعيت مي کند و با حالات اجرايي دوتار ترکمني و خراساني تفاوتي آشکار دارد.
کمانچه: اين ساز از سازهاي معمول در ميان مردم مازندران است. کمانچه رايج در مازندران مانند کمانچه لري سه سيم دارد، ولي در سالهاي اخير از کمانچه هاي چهارسيمي نيز استفاده مي شود.
نقاره (ناقاره) (1): عبارت است از طبل هاي کوچک با بدنه اي سفالي که پوستي روي دهانه کوزه سفالي کشيده شده و با طناب هايي در اطراف محکم مي شود. نقاره را معمولا با دو قطعه چرمي به صدا درمي آورند. نقاره در اجراي حرکات و رقص هاي جمعي و به عنوان ساز خبرده، در همراهي سرنا استفاده مي شود.
سرنا: سرنا در بين مردم مازندران به عنوان سازي روستايي و پرصدا در اعلام خبرها و انتقال وضعيت ها استفاده مي شود. مردم مازندران سرنا را هم به تنهايي و هم در همراهي با نقاره به کار مي برند. سرنا و نقاره علاوه بر جنبه هاي خبري در همراهي با رقصهاي بومي نيز استفاده مي شوند. علاوه بر سازهايي که نام برديم، در بين مردم مازندران استفاده از سه تار، تار و تنبک نيز متداول است و بعضي از مردم بومي مازندران موسيقي هاي خود را با سازهاي مذکور اجرا مي کنند.
http://argomand.blogfa.com/post-8.aspx
ضرب المثل های محلی
چند ضرب المثل مازندرانی(طبری)
آدم دل خش بوئه سره کِلی پشت بوئه
دل آدم خوش باشد چند خانه آدم پشت لانه مرغ دانی باشد
اگر آدم دل خوشی داشته باشد ودر امور زندگی قناعت را مراعات کند، زندگی در جاهای کوچک و فقیرانه نیز قابل تحمل است
وشنا ره خورش نَوِنه ، خوره بالش نَوِنه
آدم گرسنه اهمیتی به خورشت غذا نمی‌دهد، آدم خواب آلود بهانه بالشت نمیگیرد.
این ضرب المثل کنایه از این است که فردی اگر واقعا نیازمند باشد دیگر بهانه گیری بی‌موردی نمی‌آورد.
سگ سر او نشند ، ته دست گند موک زنده
روی سگ آب نریز، دستت زگیل می‌‌زند
اشاره به باور عامیانه مردم مازندران مبنی بر آزار نرساندن به حیوانات می باشد
کاتیر ره پلّه پلّه لو بور
نردبان را پله پله بالا برو
اشاره به عجله نکردن در کارهاست
موزه‌های مازندران
موزه بابل
موزه بابل در خیابان مدرس واقع است. ساختمان این موزه در سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به عنوان بلدیه (شهرداری) بنا شده و به دلیل دارا بودن ویژگی‌های خاص معماری در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌است. این بنا در اسفند ماه ۱۳۷۴ با کاربری فرهنگی در اختیار سازمان میراث فرهنگی مازندران قرار گرفت و در بهمن ماه سال ۱۳۷۵ پس از احیا و مرمت و باز پیرایی تحت عنوان موزه بابل گشایش یافت. امروزه از طبقه همکف موزه به عنوان نمایشگاه موقت اثار فرهنگی – هنری استفاده می‌شود و در طبقه دوم آن اثار باستان‌شناسی و مردم‌شناسی به نمایش در آمده‌است.
موزه کندلوس چالوس
موزه کندلوس یکی دیگر از موزه های این استان است که در منطقه کجور در روستای کندلوس یا میخساز بنا شده اس اهالی همین روستا ساخته شده است. . این موزه به همت آقای جهانگیری و با همکاری اهالی منطقه به خصوص اهالی همین روستا ساخته شده است.
موزه تاریخ طبیعی خشکه‌داران
موزه‌ای است که مجموعه‌ای از حیوانات شمال ایران را به نمایش گذاشته‌است. این موزه در تنکابن قرار دارد
http://fa.wikipedia.or
غذا ها ی محلی
ترشي تره
مواد بكاررفته: سبزي آش شامل اسفناج ،جعفري، تره ، گشنيز - برنج - تخم مرغ - سير - ترشي، آبغوره ياآب نارنج - فلفل وزرد چوبه به ميزان لازم
دستور پخت: سبزي راپس از پاك كردن وشستن خردمي كنيم ٠ مقداري از سبزي كوكو رادرشت ترخرد مي كنيم ٠ برنج راشسته وهمراه سبزي وآب ميگذاريم بپزد ٠ وقتي يك ملاقه از آب آن باقي بود از روي حرارت برمي داريم وخوب مي كوبيم تالعاب انداخته وله شود ٠ سيرراپوست مي كنيم ومي كوبيم وبانمك وزرد چوبه ومقداري روغن سرخ ميكنيم ٠ تخم مرغهارادرظرفي مي شكنيم وباچنگال بهم مي زنيم وروي سيرها مي ريزيم تا بپزند وبسته شوند ٠ سبزي وبرنج له شده راباآبغوره ياآب نارنج بامقداري روغن دريك قابلمه ياتابه ميريزيم وباحرارت ملايم بطور مداوم به مدت ١٥الي ٢٠دقيقه بهم مي زنيم تاته نگيردومقداري از آب آن برچيده شود٠ سپس سيروفلفل وتخم مرغ رابه اين مواد اضافه كرده ويك ربع ديگر بهم مي زنيم واز روي حرارت برمي داريم ٠ غذا آماده مصرف است ٠ اين غذا لعاب داراست ٠
ترشه كباب
مواد بكاررفته: سيب زميني - آب ليمويانارنج ياآ بغوره - مرغ زعفران آبگرفته رب گوجه فرنگي روغن دارچين وفلفل - نمك وفلفل وزرد چوبه
دستور پخت: مرغ راپس از پاك كردن تكه تكه كرده وباپياز ، نمك وزرد چوبه بامقداري آب وحرارت پائين مي گذاريم كامذا پخته شود ٠ آب مرغ رادرظرفي جداگانه نگه مي داريم ومرغهارادرروغن سرخ مي كنيم سپس سيب زميني هارا برش زده وسرخ مي كنيم ٠ درظرفي آب مرغ راريخته ومرغ رابهمراه مقداري دارچين ، زعفران آبگرفته آبغوره ، رب وفلفل ريخته وميگذاريم جا بيفتد ٠ بادمحانها باريك ويك اندازه باشند پوست آنها راگرفته ودرآ ب ونمك مياندازيم وبعد آنهاراسرخ مي كنيم ٠ بادمجانهارااز وسط نصف كنيم تاكاملا درحين سرخ شدن پخته شوند٠ گوجه فرنگيهاراحلقه حلقه برش مي زنيم وكمي سرخ ميكنيم مرغ راكه باادويه حات پخته شده است بامقداري آب داخل آن درظرف خورش كشيده واز بادمجان ، سيب زميني وگوجه فرنگي سرخ شده كنار آن ريخته وباكته يابرنج مصرف مي كنيم
باقالاقاتق
مواد بكاررفته: باقلا سبز شمال - تخم مرغ - شويد خشك - روغن حيواني يا كره - آب - سير- نمك و فلفل و زردچوبه
دستور پخت: باقاليها رااز دوپوست بيرون مي آوريم وسيرهاراپوست كنده وخلال خردمي كنيم دريك تابه تفلون باقالي،سير،شويد ،نمك زرد چوبه وادويه رابامقداري روغن حيواني باقاشق چوبي وحرارت كم خوب بهم مي زنيم تاكمي سرخ شوند سپس5/1ليوان آب راروي آن ريخته مي گذاريم آرام باقاليها بپزند .تخم مرغ هاراروي آنها ميشكنيم ومنتظرمي مانيم تاكاملا پخته وسفت شوند .اكنون مواد رادريك ظرف مي ريزيم بصورتي كه تخم مرغ هاروي ظرف قرار .بگيرند.
كدوبره یک غذای مازندرانی و همه‌پسند است كه سریع هم آماده می‌شود. اگر پیرو رژیم گیاه‌خواری باشید گزینه خوبی برای شماست.
مواد لازم برای 2 نفر:
سیب زمینی متوسط 2 عدد
کدوی سبز متوسط 5 عدد
گوجه فرنگی متوسط 5 عدد
پیاز بزرگ 1 عدد
تخم مرغ 2 تا 3 عدد
نمک، فلفل، زردچوبه به میزان کافی
طرز تهیه:
ابتدا پیاز را خرد کنید و به مدت دو دقیقه در تابه تفت دهید. نمک و زردچوبه را اضافه کنید و سیب‌زمینی را که نگینی خرد کرده‌اید داخل آن بریزید و بگذارید مواد كمی تفت بخورند.
شعله را که تا این لحظه نسبتاً زیاد بوده است، تا حد متوسط پایین بكشید و در ماهیتابه را ببندید و بگذارید مواد 5 تا 7 دقیقه روی حرارت پخته شوند.
کدوی حلقه حلقه شده را به مواد اضافه کنید و آن را نیز تا چند دقیقه سرخ کنید. وقتی رنگ کدو کمی برگشت و سرخ شد، گوجه فرنگی های خرد شده و تخم مرغ ها را روی آن بریزید و باز هم شعله را کمتر کنید تا مواد با در بسته 10 دقیقه بپزند.
در مرحله آخر فلفل سیاه را روی آن بپاشید و غذا را سر سفره بیاورید.
روی این غذا می توانید مقدار کمی پنیر پروسس یا پارمزان هم رنده کنید، که آن را خوشمزه‌تر کند.
با ماست خامه‌ای هم می‌توان روی آن را تزیین کرد.
کدوبره؛ یک غذای مازندرانی
كدوبره یک غذای مازندرانی و همه‌پسند است كه سریع هم آماده می‌شود. اگر پیرو رژیم گیاه‌خواری باشید گزینه خوبی برای شماست.
مواد لازم برای 2 نفر:
سیب زمینی متوسط 2 عدد
کدوی سبز متوسط 5 عدد
گوجه فرنگی متوسط 5 عدد
پیاز بزرگ 1 عدد
تخم مرغ 2 تا 3 عدد
نمک، فلفل، زردچوبه به میزان کافی
طرز تهیه:
ابتدا پیاز را خرد کنید و به مدت دو دقیقه در تابه تفت دهید. نمک و زردچوبه را اضافه کنید و سیب‌زمینی را که نگینی خرد کرده‌اید داخل آن بریزید و بگذارید مواد كمی تفت بخورند.
شعله را که تا این لحظه نسبتاً زیاد بوده است، تا حد متوسط پایین بكشید و در ماهیتابه را ببندید و بگذارید مواد 5 تا 7 دقیقه روی حرارت پخته شوند.
کدوی حلقه حلقه شده را به مواد اضافه کنید و آن را نیز تا چند دقیقه سرخ کنید. وقتی رنگ کدو کمی برگشت و سرخ شد، گوجه فرنگی های خرد شده و تخم مرغ ها را روی آن بریزید و باز هم شعله را کمتر کنید تا مواد با در بسته 10 دقیقه بپزند.
در مرحله آخر فلفل سیاه را روی آن بپاشید و غذا را سر سفره بیاورید.
روی این غذا می توانید مقدار کمی پنیر پروسس یا پارمزان هم رنده کنید، که آن را خوشمزه‌تر کند.
با ماست خامه‌ای هم می‌توان روی آن را تزیین کرد.
در بین غذاها و آش هایی که در روستاها به ویژه روستاهای کوهستانی توسط زنان سختکوش روستایی طبخ می شود "آش دوغ" یکی از آش های لذیذ این مناطق است . برگ چغندر و سیب زمینی و سیر و دوغ آش بسیار خوشمزه ای است که در میان روستاییان طرفداران بسیاری دارد . این تصاویر را در روستای کوهستانی ناتر در منطقه مرزن آباد چالوس گرفته شده . زن روستایی پس از پخت این آش آن را به همسایگان وخویشان خود می دهد تا آنان نیز در این ضیافت بی پیرایه و ساده دلی از آش درآورند !
خوراکیهای محلّی روستای حیرت نوشهر
آش رشته آردیم آش
آش یا پلو که از بلغور گندم درست کنند انجه پلایا انجه آش
سبزیجات پخته با عدس پیشت واش
آش با قراقروت تچ ماچ
پلو با لوبیا ،چغندر ،سیر داغ وقراقروت ترش پلا
کشک و چغندر چنگل کشک
آش دوغ دو آش
حلیم کدو با عدس کدو قلیه
کدو آب پز کدو هکشی
پلو با شیر گرما س پلا
پلو با ارزن و کشک کوبیده گورس – آش پلا
پلوی ارزن گورس پلا
ب: ا نواع نان
معمولاً نان در هر خانه ای بطور مستقل و خصوصی تهیّه می گردد . هر خانه ای یا هر چند خانواری برای خود یک تنور دارند ولی علاوه بر نانهای معمولی و همیشگی نانهای دیگری هم در این دهکده پخته می شود که عبارتند از :
1- کلوا نانی که زیر خاکستر تهیّه می شود
2- کماج نانی که به آن شیر،سرشیر،روغن می افزایند
3- کلاس نانی که با ارزن تهیّه می کنند
4- جونون نان جو
5 – فطیر نان بی مایه
6 – پنجیکش نان معمولی که کشیده و دراز است
7 – راه نون نان روغنی وشیرین مخصوص بانقش ونگاربرای هدیه به مسافر
در قدیم پوست سبز گردو را خشک و آسیا کرده و از گرد آن برای ورآمدن نان استفاده می کردند ( نظیر جوش شیرین امروزی ) .
http://kiaheyrati.blogfa.com/
http://ashpazisonati.blogfa.com/post-8.aspx